Άρθρα

Κάποια στιγμή στη ζωή μας, οι περισσότεροι θα έρθουμε αντιμέτωποι με την απώλεια ενός δοντιού. Η απώλεια αυτή μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους και οι συνέπειές της έχουν πολύ σημαντικές ψυχολογικές και σωματικές επιπτώσεις. Αφήνοντας τα κενά ανάμεσα στα δόντια απεριποίητα επηρεάζεται η εμφάνιση, το χαμόγελό μας και φυσικά η υγεία μας.

Σαφώς και πρέπει να δρούμε προληπτικά και να φροντίζουμε τα δόντια μας, στη χειρότερη περίπτωση όμως που φτάσουμε να έχουμε απώλεια ενός δοντιού, η αντικατάστασή του μέσω εμφυτεύματος αποτελεί την καλύτερη λύση.

Σε περίπτωση που χάσουμε ένα δόντι λοιπόν δημιουργείται ένα κενό στην οδοντοστοιχία. Τα δόντια που βρίσκονται δίπλα σε αυτά τα κενά τείνουν να στραβώνουν και να μετακινούνται, γεγονός που με τη σειρά του δημιουργεί μια γενική αποσταθεροποίηση και των υπόλοιπων δοντιών. Αν αυτή η κατάσταση συνεχίσει χωρίς αντιμετώπιση, οδηγεί σε αλλαγές στο πάτημα των δοντιών και τελικά στην απώλεια ακόμη περισσότερων.

Την ίδια στιγμή, ενδέχεται να υπάρχει και υποχώρηση της γνάθου και των ούλων. Η γνάθος διατηρεί το σχήμα της με την βοήθεια των δοντιών, από τα οποία δέχεται διαρκώς ερεθίσματα. Αν το κενό παραμείνει, η γνάθος χάνει τα ερεθίσματά της και μέσα σε λιγότερο από 12 μήνες ξεκινά να υποχωρεί.

Στην περίπτωση που υπάρχει τερηδόνα σε πολύ βαθύ σημείο και μια απονεύρωση δεν καταφέρει να σώσει το δόντι, παρατηρείται έντονος πόνος ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πιο συχνά εμφανίζεται στη μάσηση σκληρής τροφής ή στην κατανάλωση παγωμένων υγρών. Ο πόνος αυτός συνήθως σηματοδοτεί ότι παρά τις προσπάθειες, το δόντι πρέπει να αφαιρεθεί εντελώς και να αντικατασταθεί από ένα εμφύτευμα.

Άλλο ένα σημείο του στόματος που υποδεικνύει ότι χρειάζεστε εμφυτεύματα, είναι τα ούλα. Συγκεκριμένα, αν παρατηρηθεί χρόνιο πρήξιμο των ούλων γύρω από ένα δόντι ή περιοδοντική νόσος, όπου τα ούλα ματώνουν και εμφανίζουν κινητικότητα. Αν μάλιστα ή περιοδοντική νόσος έχει φτάσει σε προχωρημένο στάδιο, η φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε υποχώρηση του κόκκαλου της γνάθου, το οποίο στηρίζει τα δόντια. Τα ούλα με τη σειρά τους υποχωρούν ακόμη περισσότερο και τα δόντια χάνουν το στήριγμά τους και πέφτουν.

Η περίπτωση αυτή αποτελεί και μεγάλη πρόκληση για την τοποθέτηση εμφυτεύματος, διότι δεν έχει απομείνει αρκετό οστό, επάνω στο οποίο μπορεί το νέο δόντι να τοποθετηθεί, οπότε και εφαρμόζονται τεχνικές ανάπλασης των οστών της γνάθου.

Πολλοί ασθενείς που επιλέγουν οδοντοστοιχίες, ενδέχεται κάποια στιγμή να παρατηρήσουν χαλάρωση. Στην περίπτωση αυτή, το ιδανικό θα ήταν να γίνει αντικατάσταση με εμφυτεύματα, καθώς προσφέρουν μια πιο σταθερή και μακροχρόνια λύση, με λιγότερες επιπλοκές.

Τέλος, τα εμφυτεύματα ενδείκνυνται σε περίπτωση ατυχήματος, όπου το δόντι έχει καταστραφεί ή έχει ραγίσει. Σε τέτοιες περιστάσεις προτείνεται είτε εμφύτευμα, είτε γέφυρα. Αν μάλιστα το δόντι σπάσει κοντά στα ούλα, η εξαγωγή του και η τοποθέτηση εμφυτεύματος αποτελεί τη μοναδική λύση.

Τα οδοντικά εμφυτεύματα αποτελούν την καλύτερη επιλογή αποκατάστασης της οδοντοστοιχίας, λόγω της μακροχρόνιας αντοχής τους και το πόσο παρομοιάζουν σε όψη και σε λειτουργία με τα πραγματικά δόντια. Με τα εμφυτεύματα μπορείτε να φάτε, να μιλήσετε, να γελάσετε, όπως ακριβώς θα κάνατε με τα φυσικά σας δόντια. Παρακάτω θα αναλύσουμε τα υλικά από τα οποία κατασκευάζονται τα οδοντικά εμφυτεύματα, τις διαφορετικές ιδιότητες του καθενός, καθώς και τα πλεονεκτήματά τους.

• Εμφύτευμα

Βασικό κριτήριο για να επιλεχθεί ένα υλικό για κατασκευή εμφυτευμάτων είναι η αντοχή του στη διάβρωση και στη θραύση και η ασφάλειά του. Τα πιο συνηθισμένα υλικά που συναντάμε είναι το τιτάνιο και το οξείδιο του ζιρκονίου.

To τιτάνιο είναι το πιο δημοφιλές, καθώς έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί πολύ καλή προσάρτηση με το στηρικτικό οστό. Το τιτάνιο παραμένει το πρότυπο για τα υλικά κατασκευής εμφυτευμάτων, διότι παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αντοχή στη φθορά και τη διάβρωση, παρέχοντας έτσι μεγάλη διάρκεια αποτελεσμάτων, ενώ παράλληλα, η τιμή του παραμένει εξαιρετικά προσιτή.

Από την άλλη, τα προϊόντα που κατασκευάζονται από οξείδιο του ζιρκονίου παρουσιάζουν καλές μηχανικές ιδιότητες, χημική αδράνεια και σταθερή ποιότητα. Το ζιρκόνιο έχει ξεκινήσει να χρησιμοποιείται για την κατασκευή οδοντικών εμφυτευμάτων σχετικά πρόσφατα και αποτελεί ιδανική λύση για όσους έχουν αλλεργία στο τιτάνιο. Μάλιστα, η τοποθέτηση εμφυτευμάτων από ζιρκόνιο είναι λίγο πιο εύκολη, λόγω της μονοκόμματης κατασκευής τους, σε σύγκριση με τα εμφυτεύματα τιτανίου, που αποτελούνται από τρία κομμάτια.

• Κολόβωμα

Τα προσθετικά κολοβώματα αποτελούν μέρος του υπερουλικού τμήματος και συνδέουν το εμφύτευμα με τη στεφάνη ή γέφυρα. Κατασκευάζονται από μέταλλο, ή ζιρκόνιο, αν και τα δεύτερα δεν ενδείκνυνται ακόμη για εκτεταμένη αποκατάσταση στα πίσω δόντια.

• Στεφάνη

Η στεφάνη τοποθετείται πάνω στο εμφύτευμα και είναι ουσιαστικά η τελευταία πινελιά της αποκατάστασης της οδοντοστοιχίας. Οι στεφάνες κατασκευάζονται έτσι ώστε να ταιριάζουν με τα αληθινά δόντια και αποτελούνται από διάφορα υλικά όπως πορσελάνη, ζιρκόνιο και κράματα μετάλλων. Η επιλογή του υλικού κρίνεται από τη θέση του δοντιού, τη μηχανική αντοχή που απαιτείται και την αισθητική προτίμηση του ασθενή.

Οι στεφάνες από ζιρκόνιο παρέχουν τον καλύτερο συνδυασμό αισθητικής και ανθεκτικότητας, ενώ μάλιστα δεν αντιδρούν στην επαφή με άλλα μέταλλα, μειώνοντας τον κίνδυνο αλλεργικών αντιδράσεων.

Οι στεφάνες από πορσελάνη προτιμώνται σε περιπτώσεις που ο ασθενής παρουσιάζει αλλεργίες ή δυσανεξία σε μέταλλα και σε περιοχές που δεν απαιτείται η μεγαλύτερη δυνατή μηχανική αντοχή.

Οι στεφάνες από συνδυασμό μετάλλου με πορσελάνη (μεταλλοκεραμικές) λειτουργούν ικανοποιητικά, είναι σε θέση να χειρίζονται σκληρές τροφές για μεγάλα χρονικά διαστήματα και μοιάζουν πολύ στα φυσικά δόντια. Όμως ενδέχεται να μην εφαρμόζουν το ίδιο απρόσκοπτα με τις στεφάνες ζιρκονίου, με αποτέλεσμα στη βάση του εμφυτεύματος να εμφανίζεται μια σκούρα γραμμή κατά μήκος της οδοντοστοιχίας, γεγονός που περιορίζει τη χρήση τους στα πρόσθια δόντια. Για τη βάση τους χρησιμοποιείται κράμα μετάλλων όπως χρυσό, κοβάλτιο, νικέλιο και τιτάνιο.

Μια όμορφη οδοντοστοιχία αποτελούσε σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας ένδειξη ομορφιάς και καλής υγείας. Η σημασία που αποδίδουν οι άνθρωποι στο χαμόγελο, οδήγησε στην εφεύρεση διαφόρων λύσεων αποκατάστασης δοντιών, που τελικά οδήγησαν στα οδοντικά εμφυτεύματα. Σαφώς, ο τομέας των οδοντικών εμφυτευμάτων έχει διανύσει πολύ δρόμο από εκείνες τις πρώτες ημέρες. Ας δούμε λοιπόν την ιστορική πορεία που είχε αυτή η τόσο σημαντική ανθρώπινη εφεύρεση.

Τα εμφυτεύματα στα αρχαία χρόνια

Τα εμφυτεύματα εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Κίνα, όπου έχουν βρεθεί σκαλισμένοι πίροι από ξύλο μπαμπού οι οποίοι στερεώνονταν στο οστό του στόματος για να αντικαταστήσουν τα χαμένα δόντια, πριν από 4.000 χρόνια.

Περίπου 2.000 χρόνια μετά, οι Αιγύπτιοι υιοθέτησαν μια παρόμοια πρακτική σκαλίζοντας πολύτιμα μέταλλα και κολλώντας τα στο οστό της γνάθου. Η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση τεχνητού μεταλλικού εμφυτεύματος βρέθηκε στο σώμα ενός Αιγύπτιου βασιλιά, ο οποίος έζησε περίπου το 1.000 π.Χ. Αρχαιολόγοι έχουν επίσης βρει πολλά κρανία με μεταμοσχευμένα δόντια κατασκευασμένα από ελεφαντόδοντο ή σπάνιους πολύτιμους λίθους όπως ο νεφρίτης.

Πώς έχει αλλάξει ο σχεδιασμός των οδοντικών εμφυτευμάτων με την πάροδο του χρόνου;

Μέχρι να φτάσουμε στα σύγχρονα εμφυτεύματα τιτανίου, ένα από τα κύρια ζητήματα με τα οδοντικά εμφυτεύματα ήταν η απόρριψή τους από τον οργανισμό. Τον 18ο αιώνα, ερευνητές προσπάθησαν να λύσουν αυτό το πρόβλημα πειραματιζόμενοι με ένα κράμα χρυσού. Δυστυχώς, τα πειράματα αυτά ήταν μια τεράστια αποτυχία – αλλά άνοιξαν τις πόρτες για πιο γόνιμη έρευνα τα επόμενα χρόνια.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1900, οι γιατροί χρησιμοποίησαν διάφορα υλικά στην προσπάθεια αντικατάστασης χαμένων δοντιών, αλλά κανένα από αυτά δεν κατάφερε να δώσει μόνιμα αποτελέσματα.

Το 1913, ο Dr. EJ Greenfield δοκίμασε να χρησιμοποιήσει για τη διαδικασία χρυσό 24 καρατιών. Στη συνέχεια, δύο αδέλφια, οι οδοντίατροι Alvin και Moses Strock, πειραματίστηκαν με ένα νέο υλικό που ονομαζόταν Vitallium, αφού διαπίστωσαν ότι χρησιμοποιούνταν σε εμφυτεύματα οστού ισχίου. Τα εμφυτεύματα αυτά αποδείχθηκαν πιο ανθεκτικά από τα προηγούμενα μοντέλα και τα αδέρφια Strock αναγνωρίστηκαν ως οι πρώτοι που τοποθέτησαν με επιτυχία ένα εμφύτευμα στο οστό της γνάθου.

Πότε έγιναν δημοφιλή τα οδοντικά εμφυτεύματα;

Ο Dr. Per-Ingvar Brånemark ανακάλυψε τυχαία ότι τα εμφυτεύματα κατασκευασμένα από τιτάνιο είχαν καλύτερο ποσοστό επιτυχίας. Έτσι το 1965, μετά από περαιτέρω πειραματισμούς, χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τιτάνιο για να αντικαταστήσει το χαμένο δόντι ενός ασθενή του. Η επιτυχής αυτή αντικατάσταση αποτέλεσε επανάσταση στη βιομηχανία οδοντικών εμφυτευμάτων. Χάρη στον Dr. Per-Ingvar Brånemark, τα οδοντικά εμφυτεύματα έχουν φτάσει με τα χρόνια να γίνουν αυτό που όλοι γνωρίζουμε σήμερα.

Τα Εμφυτεύματα σήμερα

Τα οδοντικά εμφυτεύματα σήμερα κατασκευάζονται από υψηλής ποιότητας τιτάνιο και διαμορφώνονται έτσι ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν με ασφάλεια στα οστά της γνάθου. Μια βίδα από κράμα τιτανίου στερεώνεται στο οστό της γνάθου και στη συνέχεια συγκολλάται σε αυτό κατά τη διάρκεια της επούλωσης. Στη συνέχεια τοποθετείται η στεφάνη πάνω από τη βίδα. Αυτή η διαδικασία εξακολουθεί να είναι η αποτελεσματικότερη και πιο πετυχημένη μέθοδος τοποθέτησης εμφυτευμάτων.

Τα οδοντικά εμφυτεύματα απαιτούν ελάχιστη συντήρηση έπειτα από την τοποθέτησή τους. Ωστόσο απαιτείται ο ασθενής να ακολουθήσει μερικές οδηγίες, ώστε να τα διατηρήσει στην καλύτερη δυνατή κατάσταση.

Η φροντίδα των οδοντικών εμφυτευμάτων ξεκινά από τη στιγμή που ο ασθενής αναχωρεί από το ιατρείο. Την πρώτη μέρα μετά την επέμβαση δε θα πρέπει ο ασθενής να βουρτσίσει τα δόντια του. Μετά την αφαίρεση των ραμμάτων, συστήνεται η χρήση μαλακής οδοντόβουρτσας από nylon υλικό. Οι οδοντόβουρτσες τέτοιου τύπου παρουσιάζουν μεγαλύτερη ελαστικότητα και είναι πιο απαλές απέναντι στα δόντια. Οι σκληρές οδοντόβουρτσες θα πρέπει να αποφεύγονται, διότι ενδέχεται να δημιουργήσουν φθορές στην επιφάνεια των εμφυτευμάτων. Το βούρτσισμα των δοντιών θα πρέπει πάντα να γίνεται με τρόπο ήπιο.

Συστήνεται επίσης να χρησιμοποιούνται μεσοδόντια βουρτσάκια, για να αποφευχθεί η συσσώρευση τροφής και μετέπειτα βακτηριδίων στα κενά γύρω από τα εμφυτεύματα, τα οποία ενδέχεται να είναι μεγαλύτερα το πρώτο διάστημα μετά την επέμβαση. Μια περιοχή που προσεγγίζεται εξίσου δύσκολα είναι αυτή στο κάτω μέρος του εμφυτεύματος. Η περιοχή αυτή είναι απαραίτητο να καθαρίζεται ενδελεχώς, καθώς μπορεί να αποτελέσει σημείο εκκίνησης μολύνσεων και φλεγμονών. Για την καλύτερη πρόσβασή της, οι ασθενείς θα πρέπει να χρησιμοποιούν ειδικές οδοντόβουρτσες, προορισμένες για τον καθαρισμό εμφυτευμάτων. Βεβαίως, είναι πολύ σημαντικό να χρησιμοποιείται οδοντικό νήμα έπειτα από κάθε γεύμα, για την αποφυγή συσσώρευσης πλάκας.

Αναφορικά με τα προϊόντα καθαρισμού, συστήνεται η αποφυγή σκληρού και πολύ καυστικού διαλύματος και οδοντόκρεμας, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμούς.

Για αρκετό διάστημα μετά την τοποθέτηση οδοντικών εμφυτευμάτων, οι ασθενείς επιβάλλεται να αποφεύγουν σκληρές τροφές. Επίσης θα πρέπει να προτιμώνται γεύματα και ροφήματα ήπιας θερμοκρασίας, τα οποία δεν είναι πολύ όξινα ή πικάντικα. Για μια εβδομάδα μάλιστα δε θα πρέπει να μασάνε καθόλου από τη χειρουργημένη πλευρά.

Σε περίπτωση που ο ασθενής καπνίζει, μετά από μια επέμβαση τοποθέτησης εμφυτευμάτων, θα πρέπει ιδανικά να προχωρήσει σε διακοπή του. Το κάπνισμα μπορεί να δημιουργήσει εμπόδια στη διαδικασία επούλωσης, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιμόλυνσης και αιμορραγίας και συμβάλλοντας στην γενικότερη μετεγχειρητική δυσανεξία. Οι αρνητικές επιπτώσεις του καπνίσματος ωστόσο, μπορούν να επηρεάσουν τη φροντίδα των εμφυτευμάτων και σε βάθος χρόνου. Μακροπρόθεσμα, το κάπνισμα μπορεί να ελαττώσει την ποιότητα των εμφυτευμάτων και να αυξήσει την πιθανότητα δημιουργίας μολύνσεων.

Τέλος, η σωστή φροντίδα των οδοντικών εμφυτευμάτων, είναι απαραίτητο να συνοδεύεται και από τακτικές επισκέψεις στον χειρουργό-οδοντίατρο, τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο.

Τα οδοντικά εμφυτεύματα είναι μια ευρέως διαδεδομένη και αξιόπιστη μέθοδος αντικατάστασης δοντιών που έχουν καταστραφεί. Παρά το γεγονός ότι λειτουργούν ακριβώς σαν τα πραγματικά δόντια, όπως κάθε ιατρική επέμβαση, ενέχει κι αυτή την πιθανότητα αποτυχίας.

Μερικές επιπλοκές εμφανίζονται άμεσα μετά την επέμβαση, ενώ άλλες μπορεί να παρουσιαστούν πολλά χρόνια αργότερα. Η πρώιμη αποτυχία εμφανίζεται συνήθως εντός των πρώτων τριών ή τεσσάρων μηνών.

Η πιο κοινή αιτία πρώιμης αποτυχίας είναι η περιεμφυτευματίτιδα, φλεγμονή που παρουσιάζεται σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις, και οδηγεί σε μόλυνση των ούλων ή και του οστού στο σημείο του εμφυτεύματος.

Βασικά συμπτώματα της περιεμφυτευματίτιδας είναι το αυξημένο οίδημα των ιστών, ο πόνος, η ερυθρότητα και η εκροή πύου γύρω από το εμφύτευμα, ο πυρετός, η δυσκολία μάσησης και η υποχώρηση των ούλων. Παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισής της είναι το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η κακή εφαρμογή των κανόνων στοματικής υγιεινής και οι κακοτεχνίες στην τοποθέτηση των εμφυτευμάτων.

Αν η μόλυνση εντοπιστεί νωρίς αντιμετωπίζεται με τη χρήση αντισηπτικών και με τον καθαρισμό του οστού και του εμφυτεύματος, χωρίς να παρουσιαστούν επιπλοκές. Αν όμως είναι πιο επιθετική και έχει προχωρήσει βαθύτερα, είναι πιθανό να οδηγήσει σε απώλεια μέρους του οστού της γνάθου. Σε τέτοια περίπτωση θα πρέπει να γίνει προσπάθεια ανάπλασης του οστού με οστικό μόσχευμα και το υπάρχον εμφύτευμα να αντικατασταθεί με ένα νέο.

Είναι πιθανό να παρουσιαστεί επίσης αποτυχία στο στάδιο της οστεοενσωμάτωσης, δηλαδή το νέο εμφύτευμα να μην ενσωματωθεί στο οστό της γνάθου. Υπό κανονικές συνθήκες, στο στάδιο αυτό το εμφύτευμα ενώνεται με τη γνάθο δημιουργώντας έναν δομικό σύνδεσμο, που λειτουργεί όπως οι ρίζες στα φυσικά δόντια. Σε ασθενείς με χαμηλή οστική πυκνότητα και αδύναμα οστά υπάρχει πιθανότητα αυτή η διαδικασία να μην ολοκληρωθεί επιτυχώς και το εμφύτευμα να απορριφθεί.

Το βασικό σύμπτωμα αποτυχίας της οστεοενσωμάτωσης είναι η παρουσία κινητικότητας γύρω από το εμφύτευμα. Προκειμένου να αποφευχθεί μια τέτοια περίπτωση είναι απαραίτητο να έχει πραγματοποιηθεί έλεγχος οστικής πυκνότητας πριν από την εκκίνηση της τοποθέτησης εμφυτευμάτων.

Προβλήματα μπορεί να προκύψουν επίσης αν οι διαστάσεις του οστού είναι ανεπαρκής. Η βασική αιτία εμφάνισης αυτής της επιπλοκής είναι η μεσολάβηση μεγάλου διαστήματος από την απώλεια του δοντιού ως την αποκατάστασή του. Για να αποφευχθεί μιας τέτοια κατάσταση, συνίσταται αναπλαστική θεραπεία των οστών.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, αν το εμφύτευμα έχει τοποθετηθεί πολύ κοντά στο νεύρο, ενδέχεται να του προκαλέσει βλάβη. Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι μούδιασμα στη γλώσσα, τα ούλα, τα χείλη, ή το πρόσωπο.

Λοιποί παράγοντες κινδύνου που μπορεί να οδηγήσουν στην αποτυχία οδοντικών εμφυτευμάτων είναι το κάπνισμα, η κακή τοποθέτηση, το σφίξιμο των δοντιών και ιατρικές παθήσεις όπως τα αυτοάνοσα νοσήματα, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο καρκίνος και η οστεοπόρωση.

Βασικοί τρόποι αντιμετώπισης σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η αυστηρή τήρηση κανόνων υγιεινής και η συχνή επίσκεψη στον οδοντίατρο και η ενδελεχής τήρηση των οδηγιών του ιατρού αναφορικά με τον καθαρισμό και τους διατροφικούς περιορισμούς. Μεγάλη σημασία έχει επίσης ο σωστός προγραμματισμός πριν από την επέμβαση και η επιλογή του κατάλληλου ιατρού.

Πέρα από τις βραχυπρόθεσμες επιπλοκές, αποτυχία μπορεί να προκύψει και σε διάστημα ως και δέκα έτη μετά την επέμβαση, με βασικά αίτια τις βακτηριακές λοιμώξεις, τη μείωση οστικής πυκνότητας, την κακή στοματική υγιεινή και τον εγκλωβισμό φαγητού ανάμεσα στα εμφυτεύματα, την ακτινοβολία σε περιοχές της κεφαλής και του τραχήλου, τον τραυματισμό της περιοχής αλλά και την κακή αρχική τοποθέτηση.

Για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα εμφάνισης μακροπρόθεσμης αποτυχίας εμφυτευμάτων, είναι απαραίτητη η επίσκεψη στον οδοντίατρο κάθε τρεις με έξι μήνες.